اختلال هویت تجزیه‌ای چیست؟

تعریف

اختلال هویت تجزیه‌ای (DID) یک وضعیت نادر است که در آن فرد دارای دو یا چند هویت یا حالت شخصیتی متمایز است که به طور متناوب کنترل او را در دست می‌گیرند. برخی افراد این وضعیت را به عنوان تجربه مالکیت توصیف می‌کنند. از جمله علائم این اختلال می‌توان به از دست دادن شدید حافظه اشاره کرد.

این اختلال تا سال 1994 به عنوان اختلال شخصیت چندگانه شناخته می‌شد. نام جدید این اختلال به منظور ارائه درک بهتری از وضعیت آن انتخاب شده است، به این معنا که این اختلال به تجزیه هویت مربوط می‌شود نه به تکثیر شخصیت‌های جداگانه. علائم DID نمی‌توانند به عنوان پیامدهای مستقیم روانی ناشی از مواد مخدر یا شرایط پزشکی عمومی توجیه شوند.

DID نشان‌دهنده ناکامی در ادغام جنبه‌های مختلف هویت، حافظه و آگاهی در یک خود چند بعدی است. هویت اصلی فرد معمولاً ویژگی‌های منفعل، وابسته، گناهکار و افسرده دارد. هر هویت یا حالت شخصیتی ممکن است به گونه‌ای تجربه شود که گویی تاریخ، خودانگاره و هویت مجزایی دارد. ویژگی‌های این حالت‌ها، از جمله نام، سن، جنسیت، واژگان و خلق و خو، با ویژگی‌های هویت اصلی در تضاد است. شرایط خاص یا عوامل استرس‌زا ممکن است باعث ظهور یک هویت خاص شوند. هویت‌های مختلف ممکن است یکدیگر را انکار کنند یا در تضاد با یکدیگر باشند.

 علائم

طبق DSM-5، برای تشخیص اختلال هویت تجزیه‌ای باید معیارهای زیر رعایت شود:

1. فرد دو یا چند هویت یا حالت شخصیتی متمایز را تجربه می‌کند که هر کدام الگوی خاصی در درک و ارتباط با محیط و خود دارند.
2. اختلال در هویت شامل تغییر در احساس خود، احساس عاملیت، و تغییر در رفتار، آگاهی، حافظه، ادراک و عملکرد حرکتی است.
3. فرد دارای شکاف‌های مکرر در خاطرات خود از تاریخچه شخصی، شامل افراد، مکان‌ها و رویدادها است که با فراموشی معمولی سازگار نیست.
4. علائم باعث ناراحتی یا اختلال قابل توجهی در عملکرد اجتماعی، شغلی یا سایر حوزه‌های مهم زندگی می‌شود.

هویت‌های خاص ممکن است در شرایط خاصی ظاهر شوند و انتقال بین هویت‌ها معمولاً ناشی از استرس عاطفی است. در شکل مالکیت این اختلال، هویت‌های متناوب برای اطرافیان فرد به وضوح قابل مشاهده‌اند. در موارد غیر مالکیت، تغییر هویت ممکن است به طور واضح نشان داده نشود.

افراد مبتلا به DID ممکن است احساس کنند که ناگهان ناظر گفتار و اعمال خود شده‌اند. آن‌ها ممکن است صداهایی را بشنوند و در برخی موارد، این صداها با افکار متعدد همراه است که فرد کنترلی بر آن‌ها ندارد. افراد همچنین ممکن است احساسات شدیدی را تجربه کنند که بر آن‌ها کنترل ندارند. گاهی اوقات، آن‌ها متوجه می‌شوند که جسمشان ناگهان تغییر کرده یا نگرش‌ها و ترجیحات شخصی‌شان به طور ناگهانی تغییر کرده است.

 آیا حالت‌های تجزیه در فرهنگ‌های دیگر متفاوت دیده می‌شود؟

در بسیاری از نقاط جهان، تملک روحی بخشی عادی از فعالیت‌های فرهنگی یا معنوی است. هویت‌های مالکیت‌مانند معمولاً به عنوان رفتارهایی تحت کنترل یک روح یا موجودات ماوراء طبیعی دیگر ظاهر می‌شوند. این حالت‌ها تنها زمانی به اختلال تبدیل می‌شوند که ناخواسته باشند و باعث ناراحتی یا اختلال در زندگی فرد شوند.

آیا افکار خودکشی در اختلال هویت تجزیه‌ای رایج است؟

طبق DSM-5، بیش از 70 درصد از افراد مبتلا به DID حداقل یک بار اقدام به خودکشی کرده‌اند و رفتارهای خودآزاری در این گروه شایع است. درمان برای بهبود کیفیت زندگی و جلوگیری از اقدام به خودکشی برای این افراد بسیار حیاتی است.

علل

علت دقیق اختلال هویت تجزیه‌ای به طور کامل شناخته نشده است، اما بسیاری از افراد مبتلا گزارش می‌دهند که در دوران کودکی آزار جسمی و جنسی شدیدی را تجربه کرده‌اند. این اختلال می‌تواند در هر سنی ظاهر شود و ممکن است افراد مبتلا به DID علائم پس از سانحه را نیز تجربه کنند. مطالعات نشان می‌دهد که این اختلال در میان بستگان بیولوژیکی افرادی که به آن مبتلا هستند، بیشتر از جمعیت عمومی است.

تشخیص این اختلال در سال‌های اخیر شایع‌تر و بحث‌برانگیزتر شده است. برخی از متخصصان بر این باورند که بیماران DID به دلیل حساسیت بالای خود، ممکن است علائمشان تحت تأثیر درمانگر قرار گیرد. با این حال، مطالعات تصویربرداری مغز انتقال هویت را تأیید می‌کند.

چه اختلالات تجزیه‌ای دیگری وجود دارد؟

اختلالات تجزیه‌ای دیگری نیز وجود دارد که به قطع ارتباط فرد با واقعیت مربوط می‌شود. به عنوان مثال، فرد مبتلا به فراموشی تجزیه‌ای ممکن است در به خاطر آوردن اطلاعات شخصی مهم مشکل داشته باشد، در حالی که فرد مبتلا به اختلال مسخ شخصیت از اعمال خود جدا می‌شود.

 رفتار

درمان اصلی برای اختلال هویت تجزیه‌ای، روان‌درمانی طولانی‌مدت است که هدف آن ساختار شکنی شخصیت‌های مختلف و ادغام آن‌ها در یک شخصیت واحد است. درمان‌های شناختی و خلاق نیز ممکن است مورد استفاده قرار گیرند. هرچند دارویی خاص برای درمان این اختلال وجود ندارد، اما داروهای ضد افسردگی، ضد اضطراب یا آرام‌بخش می‌توانند برای کنترل علائم روان‌شناختی مرتبط تجویز شوند. با درمان مناسب، بسیاری از افرادی که از DID رنج می‌برند، می‌توانند در زندگی شخصی و کاری خود بهبود یابند.